Gia phả là gì? Hướng dẫn lập gia phả dòng họ
Gia phả dòng họ là tài liệu ghi chép lại những thông tin về tổ tiên, nguồn gốc, mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình và dòng tộc. Nó thường được xây dựng theo dạng một sơ đồ gia phả, hay còn được gọi là cây gia phả. Hiện nay có nhiều cách để tạo thông tin gia phả như sử dụng các mẫu sổ đang được thiết kế và in ấn trên thị trường hoặc sử dụng phần mềm online giúp cho người sử dụng dễ dàng lưu trữ và tìm kiếm thông tin về các thành viên dòng tộc.
Gia Phả là gì?
Gia phả là một tài liệu ghi chép và truyền lại lịch sử, thế hệ và nguồn gốc của một dòng họ. Bao gồm các thông tin về tổ tiên, thế hệ cha ông và các thành viên trong gia đình qua mỗi đời con cháu. Thường được thể hiện dưới dạng sơ đồ hoặc cây gia phả, ghi chép theo theo thứ tự thời gian và thế hệ. Nó có giá trị quan trọng về mặt lịch sử và văn hóa, giúp cho thế hệ con cháu có thể hiểu rõ hơn về nguồn gốc và truyền thống của gia tộc mình.
Các thông tin về thành viên cùng dòng tộc được phân loại theo từng thế hệ và được lưu trữ và truyền lại cho những thế hệ sau. Nó có thể chứa các thông tin như tên, ngày tháng năm sinh, hôn nhân, địa điểm, nghề nghiệp và những câu chuyện về cuộc đời của những vĩ nhân trong tộc của mình. Đó là những điều tự hào về cha ông trong việc xây dựng và phát triển đất nước cho thế hệ con cháu sau này.
Ý nghĩa của gia phả dòng họ
Gia phả dòng họ có ý nghĩa rất lớn đối với mỗi dòng họ. Nó giúp cho người trong gia đình hiểu rõ hơn về nguồn gốc, truyền thống và lịch sử của dòng tộc mình.
Một trong những ý nghĩa quan trọng của gia phả dòng họ là giúp cho các thành viên trong gia đình có thể hiểu hơn về những đóng góp của các thế hệ ông bà, tổ tiên trong việc phát triển dòng tộc. Để cho thế hệ con cháu có thể hiểu biết và đánh giá đúng về nguồn gốc, văn hóa và truyền thống của dòng tộc mình.
Ngoài ra đây còn là một tài liệu có giá trị về mặt tinh thần đối với tất cả các dòng họ. Nó giúp cho các thành viên trong dòng tộc không quên cội nguồn, từ đó truyền lại cho thế hệ sau. Bên cạnh đó, nó còn có tác dụng giúp cho mọi người trong gia tộc kết nối với nhau để thắt chặt tình cảm gia đình và dòng tộc nhằm phát triển mối quan hệ xã hội.
Gia phả dòng họ cũng có ý nghĩa về việc giáo dục con cháu rất lớn. Giúp cho các thế hệ trẻ có thể hiểu biết, duy trì và phát triển truyền thống yêu nước, hiếu học. Từ đó có thể làm rạng danh dòng tộc với đất nước, xã hội.
Cuối cùng, việc lưu trữ và ghi chép gia phả cũng giúp cho những thế hệ sau có thể tiếp tục phát triển và bảo tồn truyền thống và lịch sử của dòng họ.
Ý nghĩa của nhà thờ họ
Nhà thờ họ là nơi cất giữ gia phả của dòng tộc. Đây là nơi quan trọng để bảo tồn tài liệu gia phả để truyền lại cho những thế hệ con cháu sau này. Bên cạnh đó, nhà thờ họ cũng là nơi tổ chức các hoạt động gắn kết các thành viên trong dòng tộc, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển văn hóa truyền thống của dòng tộc.
Nhà thờ họ có ý nghĩa rất lớn đối với các dòng họ ở Việt Nam. Nó không chỉ là nơi tôn vinh và thờ cúng tổ tiên mà còn là nơi tập trung của các hoạt động tín ngưỡng, giao lưu giữa các thế hệ thành viên và tạo ra những đóng góp cho xã hội. Ngoài ra, nhà thờ họ còn là một biểu tượng về nghệ thuật và kiến trúc truyền thống của Việt Nam.
Tuy nhiên với thời đại công nghệ 4.0 hiện nay, nhiều dòng họ trên Việt Nam đã chuyển đổi sang sử dụng phần mềm gia phả online để có thể lưu giữ và chia sẻ thông tin các hoạt động như lễ thu tế, cúng bái, trao học bổng cho con cháu hiếu học,… Bất cứ thành viên nào trong dòng tộc, dù là ở xa không thể đến tham dự cũng có thể xem thông tin, hình ảnh, video thông qua trang web dòng tộc.
Cách thức lập cây gia phả
Lập cây gia phả là một trong những công việc đòi hỏi sự kiên nhẫn, tập trung và nghiêm túc vì lượng thông tin khổng lồ qua nhiều thế hệ mà bạn cần thu thập. Bên cạnh đó các cách thức tổ chức soạn cây gia phả và cập nhật thông tin. Dưới dây là quy trình các công việc để bạn bắt đầu lập sơ đồ gia phả cho dòng tộc của mình:
- Thu thập thông tin: Để bắt đầu lập cây gia phả, bạn cần thu thập thông tin về các thành viên trong gia đình, dòng tộc từ những người còn sống và cả những người đã mất. Bạn có thể sử dụng các tài liệu như giấy khai sinh, giấy kết hôn, giấy chứng tử và các tài liệu khác để để xác minh thông tin về họ và tên, ngày tháng năm sinh, ngày tháng năm mất, nơi ở, nghề nghiệp và các thông tin khác liên quan đến gia đình của họ.
- Sử dụng phần mềm gia phả online: Nếu bạn muốn tiết kiệm thời gian và nâng cao chất lượng trong việc xây dựng cây gia phả thì bạn có thể sử dụng phần mềm online. Việc sử dụng phần mềm gia phả online sẽ giúp bạn tổ chức thông tin của các thành viên trong dòng tộc đơn giản và nhanh chóng nhờ biểu mẫu có sẵn, việc của bạn đơn giản chỉ là cập nhật thông tin của các thành viên trong dòng tộc. Ngoài ra việc tra cứu thông tin lẫn lưu giữ thông tin tốt hơn hẵn sử dụng các mẫu viết gia phả dòng họ bằng sách hiện có trên thị trường.
- Thiết lập một kế hoạch: Xây dựng gia phả dòng họ có khá nhiều hạng mục công việc để thực hiện, hãy lựa chọn các công việc cần ưu tiên thực hiện. Bạn nên bắt đầu bằng việc tìm kiếm thông tin theo từng gia đình hoặc thế hệ để tránh sự thiếu sót hoặc trùng lặp gây mất thời gian.
- Xây dựng cây gia phả: Sau khi bạn đã có đủ thông tin về các thành viên trong dòng tộc, bạn có thể bắt đầu xây dựng nội dung. Có nhiều cách để xây dựng nó, bạn có thể sử dụng phần mềm online, trang web hoặc tạo thủ công bằng cách sử dụng các công cụ đồ họa để thiết kế sơ đồ gia phả.
- Công bố với các thành viên: Sau khi hoàn thành việc tạo dựng, bạn hãy thông báo đến các thành viên khác của dòng tộc. Nếu bạn sử dụng các phần mềm online như trang web dòng tộc, thì có thể chia sẻ thông tin qua tin nhắn hoặc các mạng xã hội. Còn nếu bạn tạo dụng bằng sổ giấy thì có thể mới các thành viên khác đến nhà thờ họ để xem thông tin.
- Lưu trữ và bảo quản thông tin: Bảo quản thông tin gia phả là bước quan trọng để đảm bảo thông tin của dòng tộc luôn được lưu trữ an toàn và được bảo vệ cho đến khi bạn có thể chuyển nó cho thế hệ tiếp theo. Bạn có thể lưu trữ thông tin thông qua ổ cứng, lưu trữ đám mây, đĩa CD hoặc USB để bảo vệ dữ liệu.
Trên đây là một số bước cơ bản để bạn có thể lập cây gia phả. Đây là công việc đòi hỏi sự chính xác thông tin tuyệt đối, hãy thật tỉ mỉ trong từng công việc thực hiện để đảm bảo không mắc các lỗi thiếu sót thông tin thành viên, hoặc nhầm lẫn thông tin.
Nội dung gia phả gồm những mục gì?
Phả ký
Trong gia phả dòng họ, Phả ký sẽ liệt kê danh sách tên các thành viên trong dòng tộc, bắt đầu từ tổ tiên đầu tiên cho đến các thành viên mới nhất trong gia đình. Trong phả ký, thông thường sẽ đưa ra các thông tin như họ tên, ngày sinh, ngày mất và thông tin về hôn nhân của các thành viên trong gia đình.
Nội dung bao gồm:
- Thông tin vị tổ đầu tiên
- Thông tin tổ quán
- Thông tin các thế hệ
- Các hoạt động văn hóa, truyền thống yêu nước, lao động và sản xuất
Phả ký giúp cho việc tra cứu thông tin về thành viên trong dòng tộc trở nên dễ dàng hơn, cũng như giúp cho các thành viên trong gia đình có thể tìm hiểu về nguồn gốc và quan hệ họ hàng của mình.
Phả hệ
Phả hệ là một phần quan trọng của gia phả và nó thường bao gồm thông tin các thành viên liên quan trong gia đình. Phả hệ được dùng để mô tả mối quan hệ họ hàng giữa các thành viên trong gia đình, dòng tộc.
- Về bản thân: gồm các thông tin về gia đình, cha mẹ, ông bà và các tổ tiên của một người. Nói cách khác, phả hệ về bản thân là việc mô tả quá trình tiếp nối dòng dõi của một người từ tổ tiên đầu tiên cho đến thời điểm hiện tại. Thông tin trong phả hệ này thường bao gồm tên, ngày sinh, nơi sinh, ngày mất và nơi mất của các thành viên trong gia đình.
- Về vợ: gồm các thông tin về vợ bao gồm vợ cả, vợ thứ, tên, ngày sinh, nơi sinh, ngày mất.
- Về con: gồm các thông tin về các con, bao gồm tên, ngày sinh, nơi sinh, thông tin học vấn và nghề nghiệp của từng người con. Được sử dụng để mô tả quá trình tiếp nối dòng dõi từ bố mẹ cho đến con cái, từ đó giúp cho việc tiếp nối gia phả trở nên dễ dàng hơn.
Thông thường, phả hệ được trình bày dưới dạng cây gia phả, cho thấy mối quan hệ họ hàng giữa các thành viên trong gia đình. Nó thường được chia thành nhiều nhánh, biểu thị cho mối quan hệ liên kết của các thành viên trong gia đình, dòng tộc.
Phả đồ
Phả đồ là phần ghi lại thông tin phả đồ từng chi. Thông thường, phả đồ sẽ được sắp xếp theo thứ tự thời gian, từ trên xuống dưới và từ trái qua phải.
Ngoại phả
Ngoại phả là phần ghi lại thông tin tiểu sử về các bậc cha ông, cụ tổ và tổ tiên xa hơn của dòng tộc. Thông tin về ngoại phả thường rất quan trọng vì sẽ giúp cho con cháu hiểu được nguồn gốc và lịch sử của trong dòng tộc mình. Ngoại phả cũng bao gồm các thông tin về các vị quân thần, danh nhân, những người đã có đóng góp lớn cho xã hội và quê hương trong quá trình dựng nước và giữ nước.
Phụ khoa
Đây là mục bổ sung vào phần phả hệ và phả đồ. Phần này bao gồm các thông tin bổ sung về các thành viên chưa được đưa vào cây gia phả trong dòng tộc. Nội dụng của phụ khoa có thể bao gồm các bản sao của tài liệu và chứng nhận liên quan đến gia đình của bạn, chẳng hạn như bản sao giấy khai sinh, chứng chỉ hôn nhân, giấy tờ chứng nhận sự nghiệp,…
Cách trình bày mẫu gia phả
Mỗi một danh mục phả ký, phả hệ, phả đồ sẽ có các mẫu viết gia phả dòng họ. Tùy vào các trình bày mẫu gia phả của người viết sẽ tạo ra các cách trình bày khác nhau.
Phả ký
Gồm tất cả các phần ghi chép nội dung của bản phả, có chứa lời tựa, chính văn và phần viết thêm.
Phả hệ
Khi viết phả hệ trong gia phả, có thể sử dụng ba phương pháp trình bày chính: viết theo chiều ngang, viết theo chiều dọc và kết hợp cả hai chiều ngang và chiều dọc.
- Viết theo chiều ngang: đây là phương pháp trình bày được sử dụng phổ biến. Với phương pháp này, các thế hệ được đặt theo chiều ngang từ trái sang phải và được sắp xếp theo thứ tự đời thứ nhất, đời thứ 2, đời thứ 3, đời thứ 4, đời thứ 5,…
- Viết theo chiều dọc: được sử dụng để liệt kê khi dòng tộc có nhiều chi, cành. Với phương pháp này, phả hệ được sắp xếp từ trên xuống dưới và chia theo từng chi, từng cành. Thứ tự từ chi 1, chi 2, chi 3,… và chia từng cành cũng tương tự như vậy
- Kết hợp chiều ngang và chiều dọc: mẫu gia phả được trình bày khá dễ hiểu, đặc biệt khi dòng tộc có nhiều thế hệ hoặc nhiều chi nhánh. Các thông tin sẽ được sắp xếp theo chiều dọc, mỗi thế hệ là một cột, và trong từng cột sẽ có các chi nhánh và thông tin liên quan được sắp xếp theo chiều ngang.
Phả đồ (cây phả hệ)
Phả đồ còn được gọi là cây phả hệ. Đây là một cách biểu diễn sơ đồ gia phả bằng cách sử dụng các dấu mũi tên để kết nối các thành viên trong dòng tộc với nhau. Cây phả hệ thường được biểu diễn dưới dạng một sơ đồ bản vẽ.
Các thành viên trong dòng tộc được biểu diễn dưới dạng các hình tròn hoặc hình vuông. Trong đó hình tròn biểu thị cho nữ giới và hình vuông biểu thị cho nam giới. Mối quan hệ giữa các thành viên được thể hiện thông qua các dấu mũi tên. Các mũi tên thường được sử dụng để chỉ ra quan hệ kết hôn, quan hệ cha con, anh em, cháu, chắt… giữa các thành viên trong gia đình, dòng họ.
Khi trình bày cây phả hệ, người lập gia phả thường bắt đầu với tên của tổ tiên ở trên cùng của cây phả hệ, tiếp theo là các thành viên khác có mối quan hệ với tổ tiên ở các tầng phía dưới. Các thành viên thường được sắp xếp theo thứ tự thế hệ các đời.
Có nên sử dụng phần mềm gia phả online
Ngày nay với sự phát triển của công nghệ, nhiều dòng tộc tại Việt Nam đã chuyển dần sang sử dụng các phần mềm gia phả online thay thế co các mẫu viết gia phả dòng họ như trước đây. Vậy đâu là nguyên nhân khiến các dòng tộc thay đổi mẫu gia phả sang các phần mềm gia phả.
Tiết kiệm thời gian
Với sự phát triển của công nghệ thông tin, việc lập gia phả dòng họ cũng trở nên đơn giản và tiện lợi hơn bao giờ hết. Ngày nay, bạn có thể sử dụng các phần mềm gia phả online để lập gia phả cho dòng họ của mình. Lợi thế khi sử dụng phần mềm gia phả là website gia phả đã được xây dựng sẵn cấu trúc, công việc của bạn đơn giản chỉ là nhập thông tin của các thành viên trong dòng tộc vào website. Điều này giúp bạn tiết kiệm rất nhiều thời gian trong việc tạo dựng cây gia phả cho dòng tộc mình.
Ví dụ : https://nguyenkhoa.info
An toàn dữ liệu
Việc sử dụng các mẫu gia phả truyền thống bằng sổ thường có nguy cơ hư hỏng thông tin dữ liệu. Do các cuốn sổ gia phả hầu hết đều được in ấn bằng giấy nên khó tránh khỏi bị tác động ảnh hưởng của thời gian sau một vài thế hệ con cháu. Trường hợp xấu hơn là bị ảnh hưởng bởi thiên tại như lũ lụt, hỏa hoạn nếu không bảo quản kỹ có thể làm hỏng sổ gia phả của dòng tộc.
Tuy nhiên với phần mềm gia phả online được xây dựng trên nền tảng website, dữ liệu của bạn sẽ luôn được đảm bảo an toàn và có thể phục hồi bất cứ lúc nào.
Tìm kiếm thông tin dễ dàng bằng phần mềm gia phả
Ưu điểm lớn nhất khi thiết kế website gia phả là việc tìm kiếm thông tin của một thành viên bất kỳ trong dòng tộc cực kỳ nhanh chóng. Bạn chỉ cần nhập tên thì trang web sẽ xuất các dữ liệu liên quan đến thông tin đang tìm kiếm chưa đến 1 phút thay vì phải lật từng trang giấy để dò khi bạn sử dụng các cuốn sổ gia phả truyền thống.
Tiện lợi cho con cháu
Thông thường sổ gia phả dòng họ sẽ được cất giữ tại nhà thờ họ, con cháu nếu muốn tìm kiếm thông tin về gia đình và tổ tiên thì phải đến tận nơi để tra cứu qua sổ. Tuy nhiên với website gia phả, bạn đơn giản chi cần sử dụng các thiết bị như di động hoặc máy tính để truy cập vào trang web gia phả để tìm kiếm thông tin mà mình cần, việc này cực kỳ hữu ích đối với những người con, người cháu ở xa không có điều kiện đi lại.
Tích hợp nhiều tiện ích
Trước đây, các hoạt động trong dòng tộc như thu tế, cúng bái, trao học bổng khuyến học, quyên góp,… thường được tổ chức và lưu lại dưới những bức ảnh, video và được đem ra kể chuyện, giao lưu sau mỗi lần họp mặt các thành viên của dòng tộc. Tuy nhiên với website gia phả, bạn hoặc con cháu của mình có thể đăng tải trực tiếp lên web gia phả của dòng tộc để các thành viên ở gần cũng như ở xa có thể chia sẻ nét đẹp văn hóa truyền thống của dòng tộc mình.
Giúp con cháu thất lạc tìm về cội nguồn
Cách đây một vài năm, có lẽ bạn đã xem qua các chương trình truyền hình giúp tìm kiếm và kết nối thân nhân lại với nhau. Trên thực tế, có khá nhiều người con, người cháu trong dòng tộc vì một lý do nào đó như chiến tranh, di dời đã thất lạc khỏi dòng tộc từ thời ông bà, tổ tiên đến giờ vẫn chưa thể đoàn tụ với dòng họ của mình được.
Trong thời đại công nghệ hiện nay, với việc người dùng có nhu cầu tìm kiếm thông tin trên internet bằng các thiết bị di động hoặc máy tính, thì việc đưa thông tin dòng tộc của bạn lên nền tảng này là vô cùng cần thiết. Nó giúp cho con cháu phương xa đã thất lạc họ có thể tra cứu thông tin và tìm thấy dòng tộc của mình để trở về.
Là một người thực hiện thiết kế web gia phả cho dòng tộc Nguyễn Khoa và xem qua các câu chuyện liên quan do khách hàng của chúng tôi cung cấp. Một số câu chuyện về việc tìm về với cội nguồn ông bà tổ tiên là sự thật, nhưng không phải ai cũng may mắn tìm được dòng tộc của mình sau khi thất lạc. Chính vì thế website gia phả sẽ là phương án tốt nhất để những người con thất lạc có thể tìm về đoàn tụ với dòng họ của mình.
Kết nối các thành viên trong dòng tộc
Từ trước đến nay, việc kết nối các thành viên trong dòng tộc để truyền tải một thông báo khá khó khăn, đặc biệt là đối với những người ở xa. Thứ duy nhất bạn có thể liên lạc với họ là thông qua điện thoại hoặc các ứng dụng chat,gọi điện, nhưng có thể là do bận hoặc một lý do nào khác mà bạn không thể liên lạc được.
Với website gia phả, bạn có thể đăng các thông báo lên trang web để các thành viên dù ở gần hay xa đều có thể truy cập vào đọc được, giúp tiết kiệm thời gian trong việc liên lạc, kết nối các thành viên trong dòng tộc của mình.